Hiện nay, nhiều học sinh Việt Nam gặp khó khăn trong việc sử dụng tiếng Anh, đặc biệt là kỹ năng nghe và nói. Một trong những nguyên nhân chính là phương pháp giảng dạy chưa phù hợp, khiến việc tiếp thu và sử dụng ngôn ngữ này trở nên kém hiệu quả. Thay vì tiếp cận tiếng Anh theo trình tự tự nhiên như một đứa trẻ học ngôn ngữ mẹ đẻ – nghe trước, nói sau, rồi mới đến đọc và viết – học sinh Việt Nam lại bị dạy theo cách hoàn toàn ngược lại. Điều này dẫn đến tình trạng học thuộc nhiều lý thuyết nhưng không thể giao tiếp thực tế.
Thực trạng giảng dạy tiếng Anh tại Việt Nam
Phương pháp dạy tiếng Anh trong nhiều trường học hiện nay chủ yếu tập trung vào ngữ pháp, từ vựng và kỹ năng đọc viết, trong khi đó hai kỹ năng quan trọng nhất để giao tiếp – nghe và nói – lại bị xem nhẹ. Học sinh thường được yêu cầu ghi nhớ các cấu trúc câu, làm bài tập ngữ pháp phức tạp, nhưng lại không có đủ môi trường thực hành nghe nói. Hệ quả là nhiều người dù có điểm số cao trong các bài kiểm tra trên giấy nhưng khi ra thực tế lại không thể giao tiếp một cách tự nhiên.
Một độc giả, Nguyễn Hùng, đã chia sẻ quan điểm về vấn đề này: “Một số nguyên nhân khiến tiếng Anh của chúng ta chưa tốt là do phương pháp dạy ở các trường công lập không hợp lý. Đúng ra, phải học các kỹ năng theo thứ tự nghe, nói, đọc, viết, nhưng thực tế lại dạy đọc trước, rồi đến từ vựng, rất nặng về ngữ pháp, cuối cùng mới đến nghe và nói.”
Hậu quả của việc học ngược
1. Thiếu phản xạ giao tiếp
Một trong những vấn đề lớn nhất của cách dạy ngược là học sinh không hình thành được phản xạ giao tiếp bằng tiếng Anh. Việc quá chú trọng vào ngữ pháp và đọc viết khiến học sinh lo lắng về việc mắc lỗi, dẫn đến sự thiếu tự tin khi nói. Khi không dám nói, phản xạ giao tiếp không được rèn luyện, dẫn đến tình trạng dù biết nhiều từ vựng nhưng vẫn không thể diễn đạt trôi chảy.
2. Nghe kém kéo theo phát âm sai
Nghe và nói là hai kỹ năng gắn liền với nhau. Khi học sinh ít được tiếp xúc với tiếng Anh qua nghe, họ không thể nhận diện được âm thanh và ngữ điệu đúng. Điều này dẫn đến phát âm sai và khả năng hiểu người khác nói cũng bị hạn chế. Một số học sinh thậm chí còn đọc sai cả những từ quen thuộc vì không biết cách phát âm chuẩn.
3. Học thụ động, thiếu tự tin giao tiếp
Phương pháp giảng dạy truyền thống ở Việt Nam chủ yếu mang tính thụ động, tức là giáo viên giảng bài, học sinh ghi chép và học thuộc lòng. Điều này khiến học sinh thiếu sự chủ động trong việc sử dụng tiếng Anh. Khi không có môi trường thực hành thực tế, học sinh dễ cảm thấy ngại ngùng khi phải giao tiếp với người nước ngoài, dẫn đến tâm lý e dè và sợ mắc lỗi.
Cách cải thiện phương pháp học tiếng Anh
Để nâng cao khả năng tiếng Anh của học sinh, cần có sự thay đổi trong cách giảng dạy và học tập. Dưới đây là một số giải pháp có thể áp dụng:
1. Thay đổi thứ tự học: Nghe – Nói – Đọc – Viết
Thay vì bắt đầu với ngữ pháp và từ vựng, học sinh cần được tiếp xúc với tiếng Anh thông qua việc nghe trước. Hãy tưởng tượng cách một đứa trẻ học nói: chúng nghe cha mẹ nói hàng ngày, bắt chước theo, rồi dần dần mới học cách đọc và viết. Tiếng Anh cũng cần được tiếp cận theo cách tự nhiên như vậy.
Một số phương pháp giúp cải thiện kỹ năng nghe và nói:
Nghe tiếng Anh hàng ngày: Xem phim, nghe nhạc, podcast hoặc các chương trình radio bằng tiếng Anh.
Giao tiếp thường xuyên: Tham gia các câu lạc bộ tiếng Anh, thực hành nói chuyện với bạn bè hoặc giáo viên.
Sử dụng phương pháp học theo ngữ cảnh: Học qua tình huống thực tế thay vì chỉ học thuộc lòng từ vựng và cấu trúc ngữ pháp.
2. Giảm sự phụ thuộc vào ngữ pháp khi giao tiếp
Ngữ pháp quan trọng, nhưng nếu quá chú trọng vào nó khi nói, học sinh sẽ mất đi sự tự nhiên và phản xạ nhanh. Học ngữ pháp thông qua giao tiếp thay vì học lý thuyết khô khan sẽ giúp học sinh sử dụng tiếng Anh linh hoạt hơn.
Thay vì yêu cầu học sinh ghi nhớ quy tắc ngữ pháp, giáo viên có thể áp dụng cách học ngữ pháp qua hội thoại, tình huống giao tiếp hoặc các hoạt động tương tác.
3. Tạo môi trường học tập chủ động
Học sinh cần được khuyến khích học tiếng Anh một cách chủ động, thay vì chỉ tiếp thu thụ động từ giáo viên. Một số cách để tạo môi trường học tập hiệu quả hơn:
Sử dụng công nghệ: Ứng dụng học tiếng Anh như Duolingo, BBC Learning English, TED Talks giúp học sinh học qua nội dung thực tế.
Thực hành với người bản ngữ: Kết bạn với người nước ngoài qua các nền tảng như Italki, HelloTalk để có cơ hội giao tiếp thực tế.
Khuyến khích tư duy bằng tiếng Anh: Thay vì dịch từng từ từ tiếng Việt sang tiếng Anh, hãy tập suy nghĩ trực tiếp bằng tiếng Anh.
4. Nâng cao chất lượng giảng dạy
Giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng phương pháp học hiệu quả. Cần tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu để giáo viên cập nhật các phương pháp giảng dạy mới, giúp học sinh tiếp cận tiếng Anh một cách tự nhiên hơn.
Ngoài ra, việc tăng cường các hoạt động thực hành trong lớp học như thảo luận nhóm, đóng vai tình huống sẽ giúp học sinh có cơ hội sử dụng tiếng Anh nhiều hơn.
Kết luận
Việc học tiếng Anh theo cách truyền thống đang cản trở sự phát triển kỹ năng giao tiếp của học sinh. Để thay đổi điều này, cần áp dụng phương pháp học tự nhiên theo thứ tự Nghe – Nói – Đọc – Viết, tạo môi trường học tập chủ động và giảm áp lực ngữ pháp khi giao tiếp. Đồng thời, nâng cao chất lượng giảng dạy và tăng cường thực hành sẽ giúp học sinh Việt Nam không chỉ học tốt tiếng Anh mà còn tự tin sử dụng nó trong cuộc sống hàng ngày.
